Τη νύχτα 2 προς 3 Αυγούστου του 1949 ο στρατηγός Τσακαλώτος έχοντας στη διάθεσή του δύο μεραρχίες, μια ανεξάρτητη ταξιαρχία, τρία ελαφρά συντάγματα πεζικού, δύο ίλες αναγνωρίσεως κι έναν ουλαμό αρμάτων, από το στρατηγείο του στην Κόνιτσα έδωσε τη διαταγή για την εφαρμογή της επιχείρησης «ΠΥΡΣΟΣ Α’».
Η επιχείρηση κράτησε 6 μέρες και έληξε με επιτυχία του κυβερνητικού στρατού στην κατοχή του οποίου πέρασαν τα υψώματα ταμπούρι, 1421 και 1806, που αποτέλεσαν σοβαρές βάσεις εξορμήσεών του στις κατοπινές επιχειρήσεις στο Γράμμο.
Στις 10 Αυγούστου μπήκε σε εφαρμογή η επιχείρηση «ΠΥΡΣΟΣ Β’».
Στην επιχείρηση χρησιμοποιήθηκαν 6 μεραρχίες, πολλά τάγματα ελαφρού πεζικού, 110 πυροβόλα, άρματα μάχης και θωρακισμένα, 6 τάγματα διαβιβάσεων, 87 αεροπλάνα. Ο ΔΣΕ δε διέθετε στο Βίτσι παρά μόνο 8.800 περίπου μαχητές, πολλοί από τους οποίους ήταν μισοανάπηροι, ενώ ο οπλισμός γενικά ήταν πενιχρός, αν συγκριθεί με τα όπλα του αντιπάλου.
Το αποτέλεσμα της σύγκρουσης ήταν η ήττα του Δημοκρατικού Στρατού.
Ισχυρές κυβερνητικές δυνάμεις κατάφεραν να διασπάσουν τις γραμμές άμυνας των ανταρτών, άνοιξαν ρήγμα και στη συνέχεια διείσδυσαν σε βάθος καταλαμβάνοντας το ύψωμα Λέσιτς. Οι δυνάμεις του ΔΣΕ, παρά την ηρωική τους αντίσταση, απωθήθηκαν βορειοδυτικά και τελικώς βρήκαν καταφύγιο στη χερσόνησο Πηξός μεταξύ Μεγάλης και Μικρής Πρέσπας. Αλλά κι εκεί δεν μπορούσαν να σταθούν πολύ. Η αεροπορία έσπερνε το θάνατο κι ο αντίπαλος προετοίμαζε απόβαση. Ετσι αναγκάστηκαν να ελιχθούν προς το Γράμμο μέσω αλβανικού εδάφους.
Απόσπασμα από κείμενο του Γιώργου Πετρόπουλου που έχει δημοσιευτεί στον «Ριζοσπάστη»
Εδώ να κάνουμε δυο γενικότερες αναφορές για την τρίχρονη ηρωική εποποιία του ΔΣΕ.
Αν τους πολέμους τους κέρδιζαν οι οι ήρωες, τον εμφύλιο πόλεμο θα τον είχε κερδίσει ο ΔΣΕ
Από το βιβλίο του Β. Ραφαηλίδη «Ιστορία του νεοεληνικού κράτους»
Στον τριετή εμφύλιο πόλεμο του 1946-1949 δεν νίκησε ο λεγόμενος Εθνικός Στρατός, νίκησαν οι Αμερικανοί. Στρατιωτικά, οργανωτικά, πολιτικά
Στρατιωτικά, γιατί τους πολέμους δεν τους κερδίζουν οι ήρωες αλλά οι καλά εξοπλισμένοι στρατοί.
Αν τους πολέμους τους κέρδιζαν οι οι ήρωες τον εμφύλιο πόλεμο θα τον είχε κερδίσει ο Δημοκρατικός Στρατός που αποτελούνταν από εθελοντές.
Είναι άλλο να αναλαμβάνεις προσωπικά το ρίσκο του ενδεχόμενου θανάτου σου πηγαίνοντας εθελοντικά σ’ έναν πόλεμο, κι άλλο να σε πετούν στη μάχη θέλεις δεν θέλεις σαν επίστρατο.
Αν και ο Εθνικός Στρατός στηριζόταν σε εθελοντές, είναι ζήτημα αν θα κατάφερνε να μαζέψει κανένα τάγμα.
Ούτε οι δοσίλογοι δεν θα πήγαιναν να πολεμήσουν εθελοντικά. Πόσο μάλλον οι γόνοι των πλουσίων οικογενειών για τις οποίες και γινόταν κατ’ ουσίαν και κατά βάσιν τούτος ο πόλεμος για τη διατήρηση του κοινωνικού στάτους που διαταράχτηκε στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου με το ΕΑΜ.
Lefteria 